Surrealizm – sztuka ze snów

Marzenia senne stanowią dla twórców inspirację od czasów powstania samej sztuki, a próby przedstawienia czy opisania onirycznych wizji niewątpliwie przyczyniały się do poszerzenia ludzkiej wyobraźni na przestrzeni wieków. Jednakże dopiero w pierwszej połowie XX wieku w sztuce europejskiej narodził się nurt, który logikę oraz estetykę snów traktował nie tylko jako źródło inspiracji, ale również ideał, który należy odwzorowywać przy pomocy artystycznych środków wyrazu.

Powstanie nurtu
Mowa tu oczywiście o surrealiźmie, który rozwijał się we Francji od 1925 roku, i choć współcześnie kojarzony jest przede wszystkim z obrazami Salvadora Dalí, początkowo założenia tego nurtu zaobserwować można było przede wszystkim w dziełach literackich. Ostatecznie poza pisarzami i malarzami czy grafikami, jego przedstawicielami stali się również twórcy związani z fotografią, teatrem oraz stawiającą wówczas pierwsze kroki kinematografią. Dość szybko idee francuskich surrealistów znalazły swoich wyznawców także w innych państwach Starego Kontynentu, przede wszystkim w ówczesnej Czechosłowacji, Wielkiej Brytanii oraz we Włoszech.

Najważniejsze inspiracje
Choć w momencie powstania sztuka odwołująca się wprost do estetyki marzeń sennych uznawana była za zupełnie nowatorską, surrealiści swoje inspiracje czerpali nawet z dzieł średniowiecznych, a przede wszystkim fantazyjnych kompozycji malarskich Hieronima Boscha, zwłaszcza tych przedstawiających wizje piekła i nieba. Bardzo istotne dla rozwoju omawianego nurtu było również spopularyzowanie na przełomie XIX i XX wieku teorii Sigmunda Freuda, mówiącej o ogromnym wpływie podświadomości na ludzkie zachowania. Koncepcja austriackiego lekarza stanowiła dla tych artystów silny bodziec do poszukiwania tematów w obrębie instynktów i ukrytych pragnień człowieka, których najdoskonalszym wyrazem miały być właśnie sny, uważane za nieskrępowany wyraz woli.

Ich dzieła z założenia miały szokować i wykraczać poza schematy utarte zarówno w obrębie sztuki, jak i społecznych przyzwyczajeń, a niektóre z dzieł surrealistów do dziś wzbudzają kontrowersje. Należy jednak wspomnieć, że nurt ten był tylko z wielu, które narodziły się w Europie po I Wojnie Światowej i stawiały sobie za cel szokowanie oraz poszukiwanie nowych środków wyrazu – w swoich założeniach bardzo zbliżony był chociażby dadaizm, który również odrzucał logikę w budowaniu formy i treści w sztuce, koncentrując się przede wszystkim na emocjach oraz podświadomości.